Barter Nedir ?
İhtiyaç duyulan mal veya hizmetin, satılan mal veya hizmet karşılığında satın
alınmasına
Barter denir. İlk uygulamaları takas yöntemi olan
Barter Sistemi,
organizatör bir şirket aracılığı ile çoklu takas yöntemini geliştirmiştir.
Barter sistemi, firmaların bir araya gelerek oluşturduğu bir Ortak Pazar'dır ve
bu Ortak Pazar'ı oluşturan firmaların arzları ve talepleri ile işler. Barter
sistemi ile çalışan bir firma, Barter Ortak Pazarı'ndan satın aldığı malların ve
hizmetlerin bedelini ürettiği veya ticaretini yaptığı ürünleri Barter Ortak
Pazarı'na satarak öder. Barter Ortak Pazarı'na ürün satan firma ise bedelini
Barter Ortak Pazarı'nda satışa sunulmuş ürünler ve hizmetlerden dilediğini satın
alarak tahsil eder. Barter havuzundaki firmalar tüm arz ve taleplerini Barter
Ortak Pazarı'na sunar. Barter Ortak Pazarı, üye firmaların taleplerinin
karşılanması için yeni üyelerin katılımı ile her geçen gün büyümekte ve Ortak
Pazar'da arz edilen ürün portföyü zenginleşmektedir.
Barter sisteminin alternatif ticaret modeli olmasındaki ana sebep; bütün
sektörlerde faaliyet gösteren her şirkete cirolarını ve satışlarını
yükseltebilecek projeler sunmasıdır. Barter Şirketi, ortak havuza üye olan
şirketlere, sisteme hangi amaçla üye olunması gerektiğinin bilgisi ile birlikte
bunu nasıl kullanılması gerektiği bilgisini de vererek barter sisteminin önemli
bir ticaret modeli olduğunu da gösterir.
BARTER'IN DÜNYADAKİ GELİŞİMİ
Barter sisteminin temelinde hiç para kullanmadan, bir malın başka bir malla
değiştirilmesi yatmaktadır. İnsanlar başlangıçtan bu yana bu sistemi
kullanmışlardır. İnsanoğlunun yaptığı bu ticaret; zamanla ihtiyaçları karşılama
biçiminin de değişmesi ile Barter ismini almıştır.
M.Ö. 9000 ve 6000 tarihleri arasında ilk ve en eski değişim aracı bir "sığır"
olmuştur. Maya Kızılderilileri üç veya dört yönlü takas sistemini
birleştirmişlerdir. Böylece; elinde bal mumu bulunan bir kişi battaniye satın
alabiliyor ve sonunda, çömlek ile ticaretini bitirebiliyordu. Tolteklerin ise
para yerine kullandıkları mal kakao idi.
Barter sistemi ilk şeklini 1930'lu yıllarda almaya başlamıştır. Bilindiği üzere
A.B.D.'de 1929 yılında bir ekonomik buhran yaşanmış ve bütün dünyayı
etkilemişti. Aynı yıllarda Almanya, kendi parasını ödeme aracı olarak
kullanamayacak hale gelmiş ve bunun sonucunda ihtiyacı olan gıda ve ham
maddelerini Barter sistemi yoluyla, Doğu Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinden
temin etmeye çalışmıştı. Avrupalı ülkeler, küçük ve orta ölçekli işletmeleri
büyük holdinglere karşı korumak ve aralarındaki ekonomik işbirliğini geliştirmek
için, 1934 yılında İsviçre'de W.I.R. (World International Reciprocal) adlı
organizasyonu kurmuşlardır. Bu organizasyonun 2000 yılı itibari ile 65000'i
aşkın üyesi bulunmaktadır ve yine İsviçre'de; daha çok inşaat sektöründe ve iç
piyasada popüler olan Barter ticareti yıllık %14 artış göstererek 4 milyar
frank'a (2004 yılı) ulaşmıştır. 1940'lı yılların sonunda ve 1950'li yılların
başlarında Avrupa ülkelerinin savaş sonrası problemlerine de Barter sistemi
kısmi çözüm olmuştur.
Barter; 1960'lı yıllardan bu yana A.B.D.'de de uygulanan bir sistemdir.
A.B.D.'de Barter organizatörleri önce, "Bölgesel Değişim Ticaret Birlikleri" (LETS)
şeklinde ortaya çıkmıştır. A.B.D.'de faaliyet gösteren ve "Barter Club" ya da "Barter
Exchange" olarak adlandırılan Barter şirketlerinin sayısı 1995 yılı itibari ile
600 civarında olduğu tespit edilmiştir. Bu firmaların üye sayısı 300.000'i
aşmıştır. Ayrıca aynı yıllarda, zamanın sosyalist ülkelerinin de aralarındaki
ticari ilişkilerinde Barter sistemini tercih ettikleri görülmüştür.
Barter sistemi dünyada 1980'li yıllardan sonra geniş çapta görülmeye
başlamıştır. Almanya'da ilk Barter şirketi 1983 yılında Hamburg'da kurulmuş,
Avusturya'da ise 1984 yılında Viyana'da Euro Barter Business adlı şirket
faaliyete geçmiştir.
A.B.D. Ticaret Bakanlığı; Barter'ın çeşitli şekilleri ile dünya ticaretinin
%30'unu teşkil ettiğini açıklamıştır. The Business Trend Analysts ise, yaptığı
araştırma sonucunda, dünya ticaretinin %42'sinin Barter sistemi ile yapıldığını
söylemektedir. A.B.D.'de yaklaşık 500 Barter firması tahminen 450.000 üye firma
ile yılda 400 milyar dolarlık iç ve dış Barter ticareti yapmaktadır. Dünyadaki
Barter Ticaretinin örgütlendiği ve merkezi A.B.D.'de bulunan Dünya Barter
Birliği (IRTA) ?nin verdiği raporda; Barter ticaretinin A.B.D.'de yılda %16'lık
bir artış gösterdiği belirtilmiştir. Örgüt ayrıca; çeşitli ülkelerde 900'den
fazla barter şirketi, 700 binden fazla kuruluşun aktif olarak Barter ticareti
yaptığını belirtmiştir.The Economist dergisi ise , 2010 yılında dünya
ticaretinin %52'sinin Barter ile yapılacağını iddia etmiştir.
BARTER'IN TÜRKİYE'DEKİ GELİŞİMİ
Türk ihraç ürünlerinin dış piyasalarda talep görmemesi ve Türkiye'nin yeni
pazarlara girememesi ekonomik darboğaza girmesine neden olmuştur. Bu
olumsuzlukları gidermek için, dış ticarette alacak ve borçların karşılıklı
olarak değiş tokuşunu esas alan takas rejimine ait bazı düzenlemeler
getirilmiştir.
31 Mayıs 1932 yılında yayınlanan "Takas komisyonu Teşkiline Dair Kanun" takasın
resmi bir sistem haline getirilmesini zorunlu kılmıştır. Takas komisyonu; 5
Ağustos 1939'da "Takas Limited Şirketi" 'nin kurulmasına kadar devam etmiştir.
31 Mayıs 1941 tarih ve 2/15843 sayılı kararname ile dış ülkelerle ticari
ilişkilerde kliring, takas ve serbest dövizle ticaret olmak üzere üç tür ödeme
şeklinin kabul edilmesinin ardından, bu şirket 29 Aralık 1945 yılında tasfiye
edilmiştir.
1 Eylül 1958 tarih ve 4/10707 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren
"Dış Ticaret Rejimi" ise; her ne şekilde ve ad altında olursa olsun, dış
ticarette takasa bağlı muamele yapılamayacağını kesin şekilde hükme bağlamıştır.
17 Mayıs 1979 tarih ve 7/17493 sayılı "Dış Satım Düzenleme Kararı" ve 28 Aralık
1983 tarih ve 83/7540 sayılı "İhracat Rejim Kararı",takas ve bağlı muameleleri
yasaklamıştır. Ancak 1990 yılında çıkarılan "İhracat Rejimi Kararı" takas ve
bağlı muamele yasağını tamamen kaldırmıştır.
Dünya 'da özellikle gelişmiş ülkelerde, çeşitli sektörlerde 40 yıldır kullanılan
barter sistemi, ülkemizde fiili olarak 1992 'den beri faaliyet göstermektedir.
